Θεσσαλονίκη – Στιγμιότυπα

 

«Στην απαισιοδοξία της λογικής, αντιτάσσω την αισιοδοξία της βούλησης»

Αντόνιο Γκράμσι

Ζώ για λίγες εβδομάδες στη Θεσσαλονίκη. Τριγυρνάω με το ποδήλατο στο κέντρο, αφισοκολλώ στις συνοικίες, μοιράζω φυλλάδια στις λαϊκές. Προσπαθώ μάταια να κατανοήσω τις αιτίες που αφήνουν αυτή την πόλη μισή μέσα στην κρίση.

Όλοι οι φίλοι μου θέλουν να φύγουν. Κουβεντιάζουμε για ‘κεινους που έσπευσαν πρώτοι. Πρόσωπα αγαπημένα και -ίσως- οι καλύτεροι. Σαν τις φυλές του Ισραήλ ξαπλώνεται στον κόσμο η γενιά μου. Μεγαλώσαμε απότομα. Όχι γιατί -όπως φοβόμουνα- ενταχθήκαμε στο σύστημα, αλλά γιατί αυτό κατέρρευσε και μας ανάγκασε σε αναδίπλωση. Πέσαμε σούμπιτοι στα χέρια της ανασφάλειας, της μιζέριας, της ανεργιάς και της προσφυγιάς.

Και να ‘μαστε τώρα εδώ. Σ’ έναν τόπο που ασφυκτιεί. Σ’ έναν τόπο που ρημάζει. Που τον κυκλώνουν σαν τους γύπες επίδοξοι επενδυτές και μεγαλόσχημοι αναμορφωτές –οι ολιγάρχες, το ξένο κεφάλαιο, οι νέοι επικυρίαρχοι των Βαλκανίων. Και που ταυτόχρονα, σαν τόπος χαμηλώνει διαρκώς. Κοινωνικά, πολιτιστικά, πνευματικά.

Προχθές το βράδυ βγήκα βόλτα στην παραλία. Σε ό,τι έχει απομείνει από αυτή. Κοιτούσα απέναντι, από το Μακεδονία Παλάς, το μέτωπο του κέντρου της πόλης προς τη Θάλασσα: Φώτα, αυτοκίνητα και κλάμπ.  Η Θεσσαλονίκη έχει μεταβληθεί σε φοιτητούπολη. Ζει από αυτό. Ένα τεράστιο θεματικό πάρκο διασκέδασης για υποψηφίους αριστεύσαντες στο πανεπιστήμιο της αμάθειας. Όλα περιστρέφονται γύρω από αυτή την ακραία εμπορευματοποίηση της φοιτητικής ξεγνοιασιάς.

Ό,τι δεν συμφιλιώνεται μ’ αυτό νεκρώνει. Μέσα σ’ ένα χαρακτηριστικά βαλκανικό, μεταμοντέρνο χάος. Σε μια βαβέλ με ακραίες ανισότητες, διαλυμένη.

Πριν γυρίσω την πλάτη μου στην παραλία. Πριν στρέψω το ποδήλατο στο δρόμο για το σπίτι, ακούω κουπιά. Σαν σε ταινία του Αγγελόπουλου, μπροστά στο λιμάνι, ξυστά από τον κάβο περνάει μια βάρκα σάπια, πανάρχαια, χωρίς μηχανή. Πάνω της, τρεις, μια γιαγιά ντυμένη μαύρα, και άλλοι δυό. Ο ένας να κάνει κουπί, ο άλλος να μαζεύει τα δίχτυα, κι η γιαγιά να τα ξεμπερδεύει. Η ψαριά της βραδιάς. Μέσα σ’ αυτό το πηχτό ζουμί του Θερμαϊκού. Ψάρια ξεβαμμένα με πιτσιλιές από χλωρίνη.

«Η ζωή δεν είναι παρά μια κινούμενη σκιά/ένας αδιέξιος ηθοποιός/που κορδώνεται και δυστροπεί πάνω στο παλκοσένικο/και μετά παύει να ακούγεται: Είναι ένα παραμύθι που το αφηγείται ένας ηλίθιος, όλο οχλοβοή και μανία/χωρίς κανένα νόημα»

Σέξπηρ, Μάκβεθ

Advertisement

Φύλλο πορείας στις ξεχασμένες εσχατιές της χώρας

Ζέστη –και η αρβύλα έχει γίνει βραστήρας. Το μπερέ μάλλινο, να ποτίζει και το χιτώνιο να κολλάει στο σβέρκο. Κάποιο ΚΤΕΛ, κάποιος επαρχιακός δρόμος –κάποια μετάθεση, μέσα σε άλλες μεταθέσεις, τροχιές παράλληλες, πυρακτωμένες. Διαδρομές σε μέρη που δεν θα ξαναδείς, μαζί με τύπους ανθρώπων την ύπαρξη των οποίων δεν γνωρίζεις καν, τύπους περιθωριακούς στον δικό μας μικρόκοσμο, αλλά απ’ ότι φαίνεται τόσο κοινούς στο διάχυτο κοινωνικό σώμα.

Δίπλα κάτι πιτσιρικάδες, ένας τσιγγάνος και ένας υδραυλικός από το Περιστέρι ακούνε Γκόα Τράνς. Μιλάνε για τη Μύκονο, για τα πάρτι και τις παρτούζες, και ονειρεύονται την Ταϋλάνδη με τα φτηνά κορίτσια και τα ναρκωτικά. Άνεργοι, αμόρφωτοι, μίζεροι και απελπισμένοι,  ακούνε μια αποβλακωτική μουσική που μοιάζει με τον ήχο της πρέσσας στο εργοστάσιο, και ανταλλάσουν μ’ ένα λεξιλόγιο 80 λέξεων ονείρα ψεύτικα και, πλαστικά . Ψες, όμως, στις καθαριότητες ήταν από τους λίγους που ήρθαν να χώσουμε τα χέρια μας, να ξεβουλώσει το θηρίο, για να πάψει η μπόχα. Και αυτό τους το φιλότιμο, κάνει πιο θλιβερή την κατάστασή τους –να ξοδεύονται με τα πιο θορυβώδικα, αποβλακωτικά και τοξικά σκουπίδια της κωλοκοινωνίας του θεάματος και του καταναλωτικού ευδαιμονισμού.

Πιο δίπλα, ένα παιδάκι από την Ελευσίνα, 17 στα 18, εξηγεί κουνώντας τα χέρια και τα πόδια του για μια νταλίκα, λέει, τούρμπο-ντήζελ, πώς επιταχύνει με 500 άλογα, και αφήνει πίσω της οχλοβοή, καπνό και πάταγο. Τον παρακολουθώ εδώ και βδομάδες: Δεν του φαίνεται ότι έχει τελειώσει το σχολείο –κι από που να το καταλάβεις εξάλλου; Είναι εξπέρ στα παιχνίδια του διαδικτύου, και ξοδεύει τις εξόδους του έγκλειστος σε ένα ίντερνετ καφέ, μεταξύ του facebook και των Role playing Games. Ακούγοντας τον, νομίζεις ότι ανήκει σε έναν άλλο κόσμο, ένας μικρός πρίγκηπας σ’ έναν πλανήτη που κυριαρχούν τα αυτοκίνητα με τις μυθικές επιδόσεις και οι ήρωες με τα σπαθιά των παιχνιδιών του. Για αντιπερισπασμό, του λέω για την κοιλίδα της BP στον κόλπο του Μεξικού, την οικολογική καταστροφή και το αυτοκτονικό μονοπώλιο του αυτοκινήτου. Είναι η σειρά μου να φανώ εξωγήινος, εισπράττοντας βλέμματα αδιαφορίας, καθώς οι τρομερές μου προφητείες τους φαίνονται ασυνάρτητες πολυλογίες.

Δίπλα μου, ένας διδάκτορας πάνω στην ψυχολογία και την αισθητική του σώματος, κοιτάει με συγκατάβαση. Είναι αυτό το στυλάκι του διανοούμενου, δε, που σε κάνει να αναρωτιέσαι τι είναι προτιμώτερο: Το χαός των αποκάτω ή η ξιπασιά του ελιτισμού των αποπάνω; Ρητορικά ερωτήματα, που ο σκοπός τους είναι να υποδείξουν για άλλη μια φορά το πόσο ανάδελφη μπορεί να είναι μια ενδιάμεση θέση –να γλυτώσουμε ρε παιδιά από το ντουβάρι της άγνοιας και από εκείνο των γελοίων εξυπνακισμών των μορφωμένων.

Στην νέα μονάδα, το βλέμμα του επιλοχία έχει κάτι από τη γλίτσα της λαδομπογιάς των τοίχων και των οπλοβαστών. Φωνάζει μα δεν το εννοεί. Το παράστημά του έχει κάτι παράταιρο. Πιο πολύ χάσκει παρά κοιτάει. Λίγο μετά τραβάει χειρόφρενο, και αστειεύεται. Οι μισθοί, οι μεταθέσεις, μια χακί παραλλαγή του αδιεξόδου που κατατρώγει όλη την κοινωνία:

«Και μην με ζαλίζετε με τα βύσματά σας, γιατί θα βγώ με προώρη και θα μου κλάσετε τα αρχίδια». Σιχάθηκε, λέει, την ανυποληψία και την υποβάθμιση που βιώνει, τα βάζει με τα ΜΑΤ και «τους μπάτσους», που γλύτωσαν τα νέα μέτρα. Αλλά είπε πολλά. Κάνει επανεκκίνηση και ξαναπιάνει τις φωνές –άλλα όλοι καταλαβαίνουν ότι πρόκειται για εξαρτημένο αντανακλαστικό.

Σκατά κι απελπισία, κύριοι: Αυτά είναι τα υλικά με τα οποία φτιάξαμε τον θαυμαστό, νέο κόσμο των νεοελλήνων. Και τώρα που θνήσκει, μας ανταποδίδει τις προσφορές μας κατάμουτρα.

====================================

Υ.Γ.1. Οι γνωστοί ας μην ανησυχήσουν. Σκέψεις είναι μόνο και διαπιστώσεις. Δεν κωλώνουμε, ούτε καταποντιζόμεθα. Διαπιστώνουμε τα αδιέξοδα, και «κατανοούμε τους όρους για την υπέρβασή τους». Απαισιοδοξία της λογικής, αισιοδοξία της βουλήσεως –που θα ‘λεγε κι ο Γκράμσης.

Υ.Γ.2: Τι είναι άραγε ο στρατός; Πρίν από όλες τις αναλύσεις, για μένα, είναι ένα τεράστιο εργαστήριο όπου μπορεί κανείς να καταγράψει την μικρογραφία της κοινωνίας στην ολότητά της. Και μια ευκαιρία να περιπλανηθεί σε τόπους, όπου εκεί δεν πάει κανείς. Ούτε ο θεός, ούτε οι σικ πρωτευουσιάνοι με τα τροχοφόρα τους.

Ανοιξιάτικο απόγευμα

Χρήμα-Εμπόρευμα-Κιάλλοχρήμα (Χ-Ε-Χ΄). Η γενική μορφή του κεφαλαίου. Η σκοπιά της σύγχρονης κοινωνίας.

Υπάρχουν άλλες ποιότητες. Οι σχέσεις, η λιακάδα, η δημιουργικότητα, το δώσιμο. Τώρα τελευταία το αναγνώρισαν και οι «120 κατασκευαστές πλυντηρίων»– δηλαδή οι κοινωνιολόγοι, οικονομολόγοι και λοιποί -λόγοι που μελετούν και ανακατασκευάσουν τας κοινωνίας. Τους δώσανε και όνομα, τάχα, κοινωνικό κεφάλαιο, μορφωτικό κεφάλαιο, οικολογικό και ηθικό κεφάλαιο. Γιατί νομίζουν, πως ότι ονοματίζουν το ορίζουν κιόλα. Προσπαθούν να βαφτίσουν τις ποιότητες στην δικηά τους θρησκεία των ποσοτήτων οι θλιβεροί.

Μάταια. Ο ήλιος εξοστρακίζεται σε κάθε γωνιά της ασθμαίνουσας πόλης, καταφέρνοντας ρωγμές στο σκοτάδι που μας έχουν καταβυθίσει.

Όπλο μας η ένδειά μας

Τι κι αν το μέλλον προδιαγράφεται ζοφερό, για κάποιον που μόλις κλείνει την τρίτη δεκαετία της ζωής του; Προσωπικά, περισσότερη αγωνία έχω για το εάν θα μπορέσω να δω στους καθαρούς ορίζοντες πέρα από το άγος της «επαγγελματικής αποκατάστασης», της «καριέρας» και της «καταναλωτικής δυνατότητες», παρά να εμπλακώ σ’ αυτές τις ανθρωποβόρες διαδικασίες.

Η αλήθεια είναι ότι κουτσά-στραβά θα τα καταφέρουμε, χύνοντας τον ίδιον ιδρώτα που έχυσαν οι πατεράδες και οι παππούδες μας, μοχθώντας για να ανεβούν τα σκαλοπάτια του βίου. Ξέρω, ο μόχθος είναι ντεμοντέ στην κοινωνία των γυαλιστερών μπαρ. Και γι’ αυτό λοιδορείται συστηματικά από τους επαναστάτες με το περιποιημένο μουσάκι και τα σινιέ ρουχαλάκια, αυτή την ιδιόμορφη ολοκληρωτική πολιτική πτέρυγα του ελληνικού μικροαστισμού.

Χθές, πάντως, σ’ έναν από τους ελάχιστους χώρους στην πόλη, όπου το μεράκι του ανθρώπου που τον έφτιαξε έχει κατανικήσει όλες τις αρρώστιες του χρήματος, μιλούσαμε με φίλους.

Και λέγαμε πώς είναι πιο καιρός να δούμε την κρίση ως αφορμή. Την νέα μας, επικείμενη ένδεια ως μια ευκαιρία να δώσουμε μεγαλύτερη έμφαση στις σχέσεις και όχι στις χρήσεις. Στους συντρόφους μας, τους φίλους μας και την οικογένειά μας.

Θ’ ανοίξουμε τα πανιά μας, και θα ανακαλύψουμε και πάλι τις πανάρχαιες πρακτικές της κοινοκτημοσύνης. Την συλλογική εργασία στα περιβόλια που θα κάνουμε σε ταράτσες, πρασιές και αυλές, την ανταποδοτικότητα, τις «αγάπες» –να τρώμε όλοι μαζί μην μας πλακώσει η απελπισία. Θα ξεκινήσουμε και πάλι να ανταλλάζουμε τα ρούχα μας, να μοιραζόμαστε τα ποδήλατά μας, τα λιγοστά οχήματα και θα πηγαίνουμε και πάλι με το λεωφορείο όλοι μαζί ή με τα πόδια εκδρομή στο δάσος. Και θα μαζευόμαστε στα σπίτια ή τις πλατείες, και στα στέκια μας, μακριά από τα εργοστάσια παραγωγής της διασκέδασης που κυριαρχούν στις νύχτες μας.

Με όπλο την ένδειά μας θα δώσουμε την αποφασιστική μάχη για την αξιοπρέπεια που ανταλλάξαμε για μία πιστωτική κάρτα.

Κι αν πέσουμε, θα πέσουμε όρθιοι, χλευάζοντας όσους μας καλούν να ζούμε σκυφτοί, διαφόρων αποχρώσεων και ιδεολογιών υπάλληλοι της πουστιάς, της ανηθικότητας, του εγωϊσμού, της βίας, της κυριαρχίας και του εξουσιαστικού τσαμπουκά που εκπέμπει το καπιταλιστικό φαντασιακό.

Ας φτιάξουμε λοιπόν τις δικές μας σχεδίες, για να πορευτούμε μέσα στις φουρτούνες που έρχονται

«Εκτός από την οικονομική κρίση, υπάρχει και η μοναξιά»

Α. Χατζηχρήστος, Μην είσαι ψεύτρα δίγνωμη